Archives
TUỔI DẬY THÌ – CÁC BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP
Vô kinh thứ phát là sự mất kinh (khoảng 4 – 6 tháng) sau khi đã có kinh rồi. Cũng có khi thấy kinh vài tháng rồi lại mất vài tháng… Nguyên nhân liên quan đến tâm lý, căng thẳng thể lực (luyện tập thể thao quá mức) hoặc rối loạn tiêu hóa…
TUỔI TIỀN MÃN KINH
Tìm hiểu về thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh. Hiểu rõ về thời kỳ tiền mãn kinh sẽ giúp giữ gìn sức khỏe và sắc đẹp cho phụ nữ.
Trong đời sống của người phụ nữ, từ lúc sinh ra cho đến tuổi xế chiều, ngoài thời kỳ dậy thì thì tiền mãn kinh, mãn kinh là giai đoạn người phụ nữ có những thay đổi về tâm sinh lý nhiều nhất.
Thời kỳ tiền mãn kinh, mãn kinh là gì?
Tiền mãn kinh là thời kỳ trước khi dứt hẳn kinh nguyệt của người phụ nữ, có thể xảy ra rất sớm và kéo dài từ 4-5 năm, trước khi người phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh hoàn toàn. Mãn kinh là thời kỳ từ khi một người phụ nữ bình thường dứt hẳn kinh nguyệt được một năm. Tiền mãn kinh thường xảy ra ở phụ nữ tuổi trung niên nhưng có thể đến sớm ở phụ nữ trẻ hơn mà bị cắt buồng trứng do bệnh lý. Trong thời kỳ tiền mãn kinh, buồng trứng bị suy yếu dần dần cho đến khi mất đi chức năng nội tiết. Khi buồng trứng không còn chức năng nội tiết, người phụ nữ sẽ ngưng hẳn kinh nguyệt và chấm dứt khả năng sinh sản của mình. Buồng trứng tiết ra hai nội tiết tố quan trọng là Estrogen và Progesteron, trong đó Estrogen có một vai trò rất quan trọng đối với cơ thể. Nó tác động lên hầu hết các cơ quan, đặc biệt là xương khớp, cơ quan sinh dục nữ, hệ thần kinh và tim mạch.
Làm sao nhận biết mình bắt đầu bước vào thời kỳ tiền mãn kinh?
Các triệu chứng hay dấu hiệu cho biết người phụ nữ bắt đầu vào giai đoạn tiền mãn kinh thay đổi mỗi người mỗi khác, không ai giống ai. Dấu hiệu thường gặp là sự thay đổi của chu kỳ kinh nguyệt cũng như tính chất của kinh nguyệt. Người phụ nữ sẽ thấy tự nhiên vòng kinh thay đổi như là kinh ít, kéo dài và thưa dần, 1 tháng rưỡi, 2 tháng hoặc 3 tháng mới có kinh một lần. Có phụ nữ thì bị rong kinh, cường kinh hoặc là băng kinh. Dạng này thì thường nguy hiểm, gây rắc rối nhiều hơn dạng kinh thưa dần.
Ngoài dấu hiệu phổ biến là thay đổi chu kỳ cũng như tính chất khác của kinh nguyệt thì còn có những dấu hiệu khác cũng gây nhiều khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc hàng ngày của người phụ nữ như:
- Mất ngủ, khó ngủ, ngủ không ngon hay rối loạn giấc ngủ.
- Thay đổi tính tình, thay đổi tâm lý, tình cảm, dễ xúc động, hay khóc hay giận hờn, lo lắng, cáu gắt, mất bình tĩnh…
- Rối loạn vận mạch biểu hiện bằng: nóng bừng mặt hay xuất hiện cơn bốc hỏa, toát mồ hôi, hồi hộp, đánh trống ngực…
- Đau nhức cơ, xương khớp.
- Tăng cân, béo phì do rối loạn chuyển hóa chất mỡ.
- Rối loạn ham muốn tình dục, rối loạn khoái cảm với biểu hiện có người thì giảm ham muốn, có người thì tăng ham muốn nhưng thường thì giảm khoái cảm xuất hiện nhiều hơn và khó đạt cực khoái hơn.
- Xuất hiện lão hóa da, tóc bạc màu và dễ rụng, gãy.
- Xuất hiện các rối loạn chuyển hóa như: cao huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch…
- Có nguy cơ xuất hiện các bệnh lý của ung thư đường sinh dục nữ như: ung thư vú, cổ tử cung, tử cung và buồng trứng.
Thời kỳ mãn kinh ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe người phụ nữ?
Bước vào thời kỳ mãn kinh, người phụ nữ sẽ dứt hẳn kinh nguyệt, các dấu hiệu khó chịu ở thời kỳ tiền mãn kinh mất đi, nhưng có thể sẽ có những thay đổi bất lợi sau:
- Vóc dáng: cột sống thay đổi làm thay đổi tư thế: lưng ngày càng còng xuống, bụng chảy xệ, các cơ trở nên mềm nhão, da trở nên nhăn nheo, kém và mất đàn hồi, tóc ngày càng bạc trắng.
- Bệnh loãng xương, dễ gãy xương thường là xương đùi và xương cổ tay.
- Nhức mỏi cơ xương khớp.
- Cơ quan sinh dục ngoài và trong đều bị teo nhỏ lại, giảm ham muốn hoạt động tình dục do niêm mạc âm đạo teo, khô, dễ trầy sướt và chảy máu. Sa sinh dục do cơ, dây chằng vùng chậu bị nhão hơn.
- Xuất hiện nhiễm trùng đường tiểu do nội tiết, người phụ nữ có biểu hiện tiểu lắt nhắt nhiều lần, tiểu không kiểm soát.
- Tim mạch: xơ cứng thành mạch, chủ yếu là tăng nguy cơ bệnh mạch vành hay nhồi máu cơ tim.
- Các ung thư đường sinh dục nữ cũng vẫn còn là mối lo ngại mặc dù tỷ lệ có giảm đi ở lứa tuổi này.
Làm gì để giữ gìn sức khỏe, phòng ngừa các rối loạn hoặc các bệnh lý thời kỳ tiền mãn kinh, mãn kinh?
Tiền mãn kinh và mãn kinh là hai giai đoạn phát triển bình thường của cuộc sống người phụ nữ mà ai cũng phải trải qua. Có người giai đoạn tiền mãn kinh ngắn, qua đi nhẹ nhàng êm ả nhưng cũng có người giai này xảy ra sớm, kéo dài gây rất nhiều sự khó chịu ảnh hưởng đến sức khỏe, việc làm, gia đình và hạnh phúc.
Như đã nói trên, tuổi mãn kinh không thay đổi nhưng tuổi tiền mãn kinh lại rất khác nhau. Vì vậy, để giai đoạn tiền mãn kinh ngắn ngủi, nhẹ nhàng người ta khuyên nên chuẩn bị từ lúc còn trẻ bằng một chế độ ăn uống hợp lý, tập thể dục, duy trì một lối sống lành mạnh…
Rất nhiều phụ nữ bước vào tuổi tiền mãn kinh mặc dù không phải chịu sức ép của công việc, gánh nặng gia đình, nhưng lại có nhiều lo lắng khi một số đặc trưng của sự lão hóa sớm bắt đầu xuất hiện. Sự lão hóa này là sự thay đổi tự nhiên do các bộ phận trong cơ thể suy giảm dần chức năng. Vì vậy, người phụ nữ ở vào thời kỳ này nên giữ được thái độ lạc quan để giúp cho tinh thần tốt, tư duy nhẹ nhàng. Người phụ nữ cũng cần tạo cho mình có một cuộc sống với môi trường vui tươi, thoải mái, tránh những lo âu phiền muộn, xây dựng một kế hoạch làm việc thật khoa học để không ngoài mục đích bảo vệ sức khỏe.
Về mặt dinh dưỡng: phụ nữ cần một chế độ dinh dưỡng tốt ngay khi bước vào giai đoạn tiền mãn kinh bằng cách ăn uống đầy đủ, cân đối các chất. Cân bằng chế độ dinh dưỡng, ăn uống đầy đủ các chất bằng cách ăn cơm gạo trắng thường ngày có xen lẫn gạo lức để bổ sung nhiều vitamin nhóm B. Ngoài ra, cần bổ sung lượng can – xi có trong sữa, trứng, yaourt giúp làm giảm thay đổi tính khí, đau đầu. Ăn nhiều trái cây, rau quả để tăng lượng magnesium, qua đó tăng lượng serotonin giúp giảm stress. Nên ăn dưa hấu để cung cấp một phần chất xơ và nước sẽ giúp cơ thể chống được táo bón và đặc biệt là để cung cấp một lượng nước cho cơ thể. Tránh các thức ăn có nhiều mỡ, muối, dùng nhiều thức ăn giàu kali như cam, quýt, chuối, tránh các chất kích thích như rượu, bia, cà phê, thuốc lá. Đặc biệt là nên bổ sung các thực phẩm giàu estrogen tự nhiên từ các loài thực vật như: đậu nành (đậu tương) và các thực phẩm được chế biến từ mầm đậu nành.
Thường xuyên tập thể dục thể thao như: khiêu vũ, yoga… để duy trì sự dẻo dai của hệ xương cơ và giúp máu tuần hoàn đều khắp cơ thể. Thể dục với các bài tập phù hợp sẽ giúp duy trì vóc dáng gọn gàng, giúp tinh thần minh mẫn, lạc quan.
Một điều nữa mà phụ nữ cũng phải chú ý là việc đi khám phụ khoa định kì mỗi 6 tháng một lần để phát hiện và xử trí sớm các bệnh phụ khoa, trong đó có ung thư.
THUỐC TRÁNH THAI ĐƯỜNG UỐNG LOẠI PHỐI HỢP
Thuốc tránh thai đường uống có nhều loại. Về cơ bản, thuốc tránh thai đường uống chia làm hai loại:
- Thuốc tránh thai đường uống loại phối hợp (thành phần thuốc chứa hai loại nội tiết tố sinh dục nữ là Estrogen và Progestin)
- Thuốc tránh thai đường uống chỉ chứa một loại nội tiết sinh dục nữ là Progestin.
Bài này chỉ đề cập đến thuốc tránh thai đường uống phối hợp
Thuốc tránh thai đường uống loại phối hợp là thuốc được đưa vào cơ thể nhằm mục đích ngăn cản sự rụng trứng.
Ngoài tác dụng tránh thai, viên tránh thai còn có tác dụng như: Điều hoà chu kỳ kinh nguyệt, điều trị đau bụng kinh do ức chế phóng noãn, giảm lượng máu kinh và rong kinh.
Tác dụng phụ có thể gặp khi uống thuốc tránh thai như:
- Rối loạn chuyển hoá đường, muối, nên có thể gây tăng cân nhẹ, tăng huyết áp, tăng đường máu khi uống,
- có thể tăng acide mật nên có nguy cơ sỏi thận, tăng cholesterol và triglyceride, tăng đông máu, buồn nôn, nôn, nhức đầu, căng vú, nám da mặt, khô âm đạo, nặng chi dưới do ứ nước.
- Tai biến nặng hiếm gặp như: Cẩn thận với các khối u ở vú, làm xuất hiện u gan và u mạch máu gan, nhất là với những viên kế tiếp.
Những trường hợp có thể dùng được thuốc tránh thai:
Chỉ định cho mọi phụ nữ trong lứa tuổi sinh sản muốn áp dụng viên tránh thai mà không có các chống chỉ định của phương pháp này.
Những trường hợp không nên dùng thuốc tránh thai đường uống:
Những người có tiền sử huyết khối, tăng lipide máu, mắc các bệnh tim mạch, tăng huyết áp, bệnh đái tháo đường tuýp 1,2 các bệnh lý của gan, ung thư lệ thuộc nội tiết (nội mạc tử cung, vú), nghiện thuốc lá nặng, người có bệnh tâm thần, béo phì, cường giáp trạng, goutte.
Những điều cần chú ý:
-Khi muốn có thai trở lại, nên ngưng thuốc trước ít nhất 1 tháng,
– Nếu quên 1 viên thuốc thì phải nên uống bù vào sáng sớm hôm sau, ngay lúc nhớ ra và uống viên thuốc của ngày hôm đó theo lịch.
– Vẫn có những trường hợp tránh thai thất bại khi dùng thuốc. Do đó, nếu thấy trễ kinh thì nên dừng thuốc và kiểm tra xem mình có thai hay không?
TS.BS NGUYỄN HỮU TRUNG
Gíam đốc chuyên môn Phòng Khám Hoàng Gia
Giảng viên Đại học Y Dược TP HCM.
ĐẶT LỊCH KHÁM VÀ TƯ VẤN:
QUE CẤY TRÁNH THAI
Que cấy là phương pháp tránh thai dùng một hay các que nhỏ như que diêm chứa hormone progesterone cấy vào dưới da. Sau khi được đưa vào cùng da dưới cánh tay, các que cấy sẽ phóng thích dần dần lượng hormone vào cơ thể tạo ra tác dụng ngừa thai kéo dài có thể lên đến 5 năm. Hormone sử dụng trong que cấy tránh thai là progesterone : levonorgestrel hay etonogestrel. Số lượng que cấy có thể từ 1 đến 6 que tùy loại.
Hiệu quả tránh thai
Điều đầu tiên cần phải đề cập đến là hiệu quả ngừa thai thực sự ấn tượng của Implanon: 99.95%, Tỷ lệ này gần như tương đương với phương pháp triệt sản nữ. Khả năng thụ thai của người phụ nữ sau khi tháo que Implanon sẽ hồi phục hoàn toàn.
Cơ chế tác dụng
Cũng như các biện pháp tránh thai có progesterone khác, que Implanon hoạt động dựa trên 2 cơ chế chính:
1. Làm đặc chất nhầy cổ tử cung, ngăn không cho tinh trùng xâm nhập buồng tử cung.
2. Ngăn sự rụng trứng (ở hơn phân nửa các chu kỳ).
Khả năng có thai trở lại
Sau khi rút que cấy, khả năng có thai lại của người phụ nữ được hồi phục nhanh chóng và hoàn toàn.
Có thể lấy que cấy bất cứ khi nào bạn muốn.
Nếu bạn muốn có thai trở lại, hãy đến cơ sở y tế, nhân viên y tế sẽ lấy que cấy ra cho bạn.
Tác dụng phụ
Cũng như các biện pháp tránh thai có chứa hormone, Implanon có thể tạo ra sự thay đổi trong chu kỳ kinh nguyệt.
Trong vài tháng đầu triệu chứng có thể xảy ra là ra kinh ít hơn, ngắn hơn hay rong kinh >8 ngày, rong huyết, không có kinh. Sau 1 năm thì Implanon thường hay gây vô kinh.
Ưu điểm của Implanon
Đối tượng sử dụng của Implanon là rất rộng:
- Các bà mẹ đang cho con bú,
- phụ nữ trên 40 tuổi,
- người có u xơ tử cung có thể sử dụng Implanon an toàn.
- Các bà mẹ sau sinh, tốt nhất nên đợi trẻ hơn 6 tuần tuổi mới bắt đầu sử dụng que cấy.
- Các trường hợp có yếu tố nguy cơ cho tim mạch như hút thuốc lá, béo phì, tiểu đường hay cả bệnh nhân cao huyết áp đều có thể dùng Implanon.
Nhược điểm
Có thể gây rong kinh trong vài tháng đầu.
Vấn đề vô kinh khi sử dụng Implanon
Các trường hợp cần thận trọng
– Cho trẻ bú dưới 6 tuần sau sanh.
– Có huyết khối tĩnh mạch sâu ở chân hay phổi.
– Xuất huyết âm đạo chưa giải thích được.
– Ung thư vú hay có tiền căn ung thư vú.
– Đang có bệnh lý gan nặng.
– Đang sử dụng thuốc chống động kinh hay thuốc điều trị lao (rifampicin).
Kết luận
ĐẶT VÒNG TRÁNH THAI
Tác dụng tránh thai như thế nào?
Vòng tránh thai (hay còn được gọi là dụng cụ tử cung- IUD) là một dụng cụ bằng nhựa hình chữ T được đặt vào trong lòng tử cung của bạn. Vòng tránh thai có tác dụng gây phản ứng viêm trong lòng tử cung, ngăn không trứng (nếu có thụ tinh) làm tổ trong tử cung và phát triển thành bào thai. Vòng tránh thai không làm ảnh hưởng đến quá trình giao hợp của bạn.
Đặt vòng vào thời điểm nào?
Vòng tránh thai có thể đặt bất kỳ lúc nào, miễn sao người phụ nữ không phải đang có thai hoặc nhi ngờ có thai. Thời gian đặt vòng tốt nhất là khi đang hành kinh vào những ngày cuối cùng.
Đối với phụ nữ sau khi sinh thường, thời điểm đặt sau 6 tuần lễ, đây là thời điểm xong giai đoạn hậu sản. Tuy nhiên, để giảm tai biến của thủ thuật trong giai đoạn này, người phụ nữ nên đặt vòng tránh thai sau sinh 3-4 tháng.
Đối với những phụ nữ sau khi hút thai, sau khi uống thuốc bỏ thai, sau khi sảy thai chúng ta nên chờ đợi vào chu kì kinh đầu tiên rồi sẽ đặt vòng tránh thai, vì đã xác định được trong buồng tử cung đã sạch và chu kì kinh của người phụ nữ đã trở về bình thường.
Những lưu ý
Dấu hiệu cần tái khám ngay
Đối tượng không nên đặt vòng tránh thai
Chị em nếu bị viêm nhiễm đường sinh dục cấp chưa điều trị khỏi, phụ nữ mắc các bệnh lây truyền đường tình dục, chị em từng bị thai ngoài tử cung, có biểu hiện rong kinh, rong huyết chưa rõ nguyên nhân, tử cung bị dị dạng, người có thai hoăc nghi ngờ có thai, hay chị em mắc các bệnh lý van tim, hoặc mẫn cảm với chất đồng… thì không nên áp dụng biện pháp tránh thai này.
Cách sử trí các tác dụng ngoài ý muốn
Đau bụng dưới: thông thường sau khi ĐVTT có dấu hiệu đau trằn bụng dưới do phản ứng của vật lạ với cơ thể. Triệu chứng này sẽ giảm khi ta dùng thuốc giảm đau chống co thắt.
Đặt vòng tránh thai sau khi sinh
Vòng tránh thai có hai loại: chứa đồng và loại chứa levonorgestrel. Vòng tránh thai có tác dụng 5 -10 năm, không ảnh hưởng sữa mẹ. Nhược điểm của phương pháp này là không phòng tránh được các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục.
Tác dụng phụ có thể xảy ra
Có thai ngoài tử cung: Một số khác khi đặt vòng tránh thai những vẫn có thai ngoài tử cung. Tuy nhiên tỷ lệ này không đáng kể.