U LẠC NỘI MẠC TỬ CUNG Ở BUỒNG TRỨNG

Lạc nội mạc tử cung là bệnh khá thường gặp, tuy nhiên tỷ lệ bệnh thường được báo cáo không chính xác, vì nhiều trường hợp không có biểu hiện hay biểu hiện không rõ ràng.

Nội mạc tử cung là lớp màng trong của tử cung, gồm 2 phần, phần nền hầu như không thay đổi và phần tăng trưởng là phần sẽ thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt hay trong quá trình mang thai và sinh nở. Thông thường, theo chu kỳ kinh nguyệt, phần tăng trưởng này sẽ phát triển ngày càng dày lên, tích tụ nhiều chất dinh dưỡng nhằm tạo mọi điều kiện thuận lợi để trứng thụ tinh sẽ đến làm tổ khi có thai; gần hết chu kỳ kinh, do thay đổi nội tiết tố sinh dục nữ, lớp tăng trưởng này sẽ bong ra và tạo ra hiện tượng hành kinh; sau đó phần này lại tiếp tục tăng trưởng vào chu kỳ kinh sau và cứ thế tiếp tục. Trong bệnh lý lạc nội mạc tử cung, nội mạc tử cung sẽ hiện diện ở nhiều nơi khác, trong ổ bụng, tại vòi trứng, tại buồng trứng, bám trên thành ruột … Các phần cư trú lạc chỗ này cũng bị ảnh hưởng bởi nội tiết tố sinh dục sẽ phát triển dày lên, cương tụ rồi bong và gây xuất tiết vào ngày hành kinh, tuy nhiên dịch xuất tiết và xuất huyết sẽ không được tống ra ngòai như máu kinh mà bị tích tụ tại chỗ và ngày càng nhiều lên (khối lạc chỗ sẽ ngày càng to ra và tạo thành các khối nang chứa dịch). Nguyên nhân của bệnh cho tới nay vẫn còn chưa rõ ràng, được giải thích hoặc do nội mạc tử cung khi sinh ra đã có ở các vị trí bất thường, hoặc do hiện tượng nội mạc bong ra khi hành kinh đã đi ngược dòng từ tử cung trở ngược qua đường vòi trứng và gieo rắc các nơi trong ổ bụng.

Bệnh sẽ gây ra tình trạng đau bụng với đặc trưng thường gặp là đau bụng kinh (thống kinh), chỉ xảy ra khi hành kinh và hết ngay sau sạch kinh, tình trạng đau bụng ngày càng nhiều, cũng có khi là tình trạng đau vùng bụng dưới âm ỉ kéo dài (đau vùng chậu mãn tính) hay chỉ là đau khi giao hợp. Khi khối lạc nội mạc bám trên vùng gần ruột già sẽ có tình trạng rối loạn đi tiêu xảy ra trong giai đoạn hành kinh. 30-40% bệnh nhân vô sinh có tình trạng lạc nội mạc tử cung, do các khối nội mạc gây ra viêm dính trong ổ bụng hoặc gây viêm, tắc vòi trứng.

Khám bệnh thường không phát hiện ra triệu chứng gì đặc hiệu, có thể gặp một tử cung to, di động khó, các khối lạc nội mạc (lầm với u nang buồng trứng), đau hay dính vùng bụng dưới. Để điều trị lạc nội mạc tử cung, lý tưởng nhất là lấy đi (hoặc phá hủy) các khối lạc nội mạc. Tuy nhiên, thực tế không phải dễ dàng như vậy. Thường lạc nội mạc có ở nhiều vị trí và rất khó lấy hết qua phẫu thuật, cũng như có thể tái phát sau phẫu thuật. Do đó, thường ưu tiên điều trị nội khoa, cũng như ưu tiên phẫu thuật khi lạc nội mạc làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản hay bệnh nhân còn cần có thai. Phẫu thuật nội soi ổ bụng rất có giá trị trong điều trị vì khả năng nhìn được và xử trí rộng trong ổ bụng, ít gây sẹo dính và có khả năng lập lại nhiều lần khi bệnh tái phát.

Điều trị thuốc cũng có nhiều cách: từ nhẹ nhàng nhất là dùng các thuốc giảm đau để làm giảm cơn thống kinh. Thường dùng các loại giảm đau thông thường bắt đầu từ loại nhẹ nhất và với liều thấp nhất, khi phải sử dụng tới các lọai mạnh và liều tối đa là lúc cần cân nhắc thay đổi cách điều trị. Các thuốc nội tiết tố sinh dục cũng dùng trong điều trị lạc nội mạc với nguyên tắc ức chế sự phát triển của nội mạc tử cung, nhằm mục đích không cho khối lạc nội mạc phát triển thêm và sau đó nhờ cơ chế đề kháng của cơ thể để tiêu diệt khối lạc nội mạc. Khi dùng các thuốc loại này cần có sự chỉ định & theo dõi của người có chuyên khoa.

Không nên sử dụng theo thói quen, theo chỉ dẫn của người thân hay bạn bè hoặc dùng theo toa cũ. Việc kết hợp thuốc trước và sau phẫu thuật sẽ giúp điều trị hiệu quả hơn lạc nội mạc tử cung. Có một dạng lạc nội mạc trong lớp cơ tử cung, có biểu hiện cơn đau bụng kinh nhưng kèm theo là tình trạng tử cung to và đau nhiều hơn trong hành kinh, tử cung ngày càng to ra theo thời gian và xử trí tận gốc là phẫu thuật cắt bỏ tử cung. Không có cách nào phòng ngừa lạc nội mạc tử cung, nhưng sau khi điều trị bằng phẫu thuật có thể làm bệnh tái phát chậm bằng cách dùng các nội tiết tố sinh dục nữ, dùng thuốc ngừa thai.

Tags: Bác sĩ Lưu Thị Thanh Loan, Bệnh viện Đại học Y Dược, Bệnh viện Hùng Vương, Bệnh viện Từ Dũ, phong kham Hoang Gia, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Trung, u buồng trứng, u lạc nội mạc tử cung